مجله مطالعات حقوق و سلامت

^{دو فصلنامه علمی حقوق و سلامت در سال ۱۴۰۲ موفق به کسب مجوز گردیده و به عنوان یک مگاژورنال تحقیقاتی و مطالعاتی، در مباحث حقوقی خدمات و کالاهای نظام سلامت می باشد. نحوه انتشار آن به صورت الکترونیک و کاغذی تحت نظر "شورای سیاست گذاری" و "هیات تحریریه" در دو محور اصلی و هفده حوزه فرعی بوده و مقالات ارسالی به این مجله از پژوهشگران دانشگاه‌های مختلف داخل و خارج از کشور، همچنین دیگر محققان و صنعتگران، دریافت و به صورت دوسویه و ناشناس داوری و در نهایت منتشر می شود. این دوفصلنامه به حوزه‌های مرتبط حقوقی در ابعاد مختلف سلامت ورود نموده و چالش های حوزه های مختلف بازار کالا و خدمات سلامت را در جامعه، از منظر حقوقی بررسی می نماید. برنامه ریزی، تحقیق، آموزش، سیاست گذاری و مداخله درمانی توسط متخصصین مراقبت های سلامت با رویکردهای حقوقی، می تواند به ارتقاء سلامت جامعه منجر شود. حوزه های بین رشته ای حقوق و سلامت، در دوازده عنوان و موضوع، به شرح ذیل در این نشریه علمی امکان بروز و ظهور خواهند داشت.}

  ^{درباره مبحث حقوق و سلامت و حوزه های مرتبط با آن}

   ^{حوزه حقوق سلامت یک حوزه وسیع میان رشته‌ای است، که با تلفیق علم حقوق و علوم مختلف سلامت از طریق سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری، مدیریت و نظارت سلامت جامعه را تضمین و نقشه راه برنامه حقوقی و قانونی سلامت جامعه را از منظر علوم اجتماعی و علوم کاربردی ترسیم نموده و مورد بررسی، مدیریت و نظارت، قرار می‌دهد. به‌طوری‌که حوزه علوم اجتماعی با حمایت از آموزش و کسب مهارت از طریق مدیریت و نظارت قانونی سلامت در بستر دینی، اخلاق، اقتصاد و ... را  مورد توجه قرار می‌دهد و در حوزه ­های کاربردی خدمات وکالاها، در ابعاد مختلف حقوق سلامت از جمله محیط‌زیست، فناوری‌های نوین، هوش مصنوعی و... ورود نموده و راهکارهای حقوقی و تخصصی برای حل و فصل مشکلات ناشی از چالش­ های حوزه ­های مختلف بازار کالایی و خدمات سلامت را در جامعه، ارائه می‌نماید. بنابراین توجه به اهمیت حقوق سلامت در برنامه ­ریزی، تحقیق، آموزش، سیاست­ گذاری، مدیریت و نظارت بر مداخله درمانی توسط متخصصین مراقبت­ های سلامت با رویکردهای حقوقی، می‌تواند عامل مهمی در ارتقای سلامت جامعه و عدالت آموزشی باشد. لازم به ذکر است با عنایت به اینکه شیوه تقسیم بندی حوزه حقوق و سلامت با توجه به الگوهای موجود با هدف بهره مندی بهتر از تمام جنبه‌های حقوقی و نظارتی در دو حوزه اجتماعی وکاربردی، جلوگیری از پراکنده‌کاری و امعان نظر به همپوشانی و اشتراکات محورها و ممانعت از تکرار موضوعات و تمرکز در مباحث صورت گرفته است؛ بر این اساس دسته‌بندی محورها، صرفا به معنای جنبه‌های کاربردی یا اجتماعی آن‌ها نمی‌باشد. بنابراین ممکن است سایر پژوهشگران نظرات متفاوت در نوع دسته‌بندی داشته باشند که قابل احترام بوده و هرگونه پیشنهاد یا انتقاد در جهت بازنگری در محورهای اصلی و فرعی  مورد توجه قرار خواهد گرفت.}

     ^{با توجه به موارد فوق‌الذکر، براساس گستردگی علوم تخصصی و با بهره‌گیری از دانش محققین، پژوهشگران ومتخصصان حوزه‌های سیاست‌گذاری و نظارتی؛ و الگوبرداری از دانشگاه‌های مطرح دنیا و رشته‌های موجود در حوزه حقوق سلامت، با دیدگاهی جدید و همه‌گیر، حوزه‌های مرتبط تدوین گردیده تا خلاهای موجود را پوشش دهد. براساس تجربیات موجود، حوزه حقوق سلامت در 17 محور مرتبط با سلامت جامعه به شرح زیر تقسیم‌بندی می‌گردد:}

^{الف – حوزه علوم انسانی و اجتماعی سلامت:}

^{با توجه به اهمیت، نقش و ضرورت مسائل اجتماعی و توجه به مسائل جامعه‌شناختی در ارتقا و بهبود کیفیت زندگی و سلامت مردم  به عنوان سرمایه اجتماعی، و توجه به تحولات اجتماعی و شیوه حکمرانی، سیاست‌گذاری  و اقتصاد که در سلامت اجتماعی، روانی و جسمانی افراد جامعه نقش موثری دارد، می‌توان مبنای علوم اجتماعی مرتبط با حقوق سلامت را در 7 محور اساسی به شرح زیر توصیف نمود:}

^{1- حقوق و آموزش علوم سلامت : این حوزه­ به بررسی ابعاد حقوقی تعلیم و تربیت، با در نظر گرفتن عدالت در مباحث قانونی، مدیریتی، سیاست‌گذاری، نظارتی بر مراکز آموزشی، متخصصان، بهره­ گیران و ذینفعان آموزش در علوم سلامت و به نحوه ارزیابی و ارزشیابی حوزه­های فوق می پردازد.}

^{2- حقوق، جامعه شناسی و علوم سیاسی در سلامت: این حوزه­ به بررسی ابعاد مختلف  پژوهش در علوم سیاسی، جامعه­ شناسی و علوم انسانی و نقش آن از منظر حقوقی در سلامت جامعه می پردازد.}

^{3- حقوق، دین و معنویت در سلامت: این حوزه­ به بررسی ابعاد حقوقی و پیوند میان معنویت، دین و سلامت و همچنین ابعاد حقوقی آن‌ها می پردازد. درحقیقت توجه به این مباحث، پیش شرط و شاخص تضمین زندگی سالم می‌باشد. توجه به اثر هم افزایی و متقابل سلامت معنوی و تاثیر مباحث حقوقی در آن نقش بسزایی در سلامت روانی و جسمی جامعه دارد که بدون آن‌ها ابعاد دیگری نظیر زیستی، روان شناختی و اجتماعی نمی‌تواند عملکرد مطلوبی در سطح کیفیت زندگی انسان ها داشته باشد.}

^{4- حقوق، سیاستگذاری،مدیریت و نظارت بر سلامت: این حوزه­ وسیع به بررسی مشکلات سلامت در جمعیت‌های آسیب پذیر اعم از زنان، کودکان و سالمندان می پردازد.}

 ^{5- حق سلامت و اخلاق زیستی: این حوزه­ با بررسی ابعاد حق بر سلامت به نظارت و اجرای وظایف، تعهدات و مسئولیت متخصصان و شاغلان مراقبت‌های سلامت قبل، حین و حتی بعد از مرگ در مراقبت از بیمار می­پردازد.}

^{6- حقوق اقتصادی و مالی سلامت: این حوزه­ جنبه های حقوقی اقتصاد را به عنوان زیربنای توسعه و ارتقاء سلامت مورد بررسی قرار می‌دهد و با سازماندهی و سیاست‌گذاری مدیریتی و نظارتی علمی و صحیح در مبانی مالی و اقتصادی سازمان­های مرتبط با سلامت، نحوه مدیریت مالی، توجه به تخصیص مالیات به حوزه سلامت و جبران هزینه ها توسط سازمان های بیمه گر پرداخته تا بتواند زمینه ایجاد بسیاری از چالش­ ها و موانع را از بین ببرد و به فضای شفاف و به دور از فساد در تحقق عدالت در سلامت، کمک کند و از طرفی با سیاست‌گذاری درست نظام سلامت، به مطالعه نقش­ رهبری در نهادها و مدیریت سازمان­های مراقبت سلامت با توجه به تنوع مباحث فرهنگی، سوابق و سیستم­های اطلاعاتی و ... بپردازد.}

^{7- حقوق محیط زیست و سلامت شغلی: این حوزه­ به بررسی ابعاد حقوقی سلامت و ایمنی نیروی کار با رویکرد سرمایه­ های انسانی توجه دارد و بر تقویت بنیان­ های حقوقی به منظور دفاع از حق سلامت نیروی کار، تمرکز دارد. ضمنا محیط زیست و اکوسیستم به عنوان محل زندگی و پشتیبان بشر، می بایست با استمداد از مسائل حقوقی و قوانین بین المللی، مورد نظارت و حمایت  قرار گیرد و بیش از پیش زمینه حفظ آن فراهم گردد.}

^{ب – حوزه علوم وابسته و کاربردی سلامت:}

^{مدیریت، نظارت، سیاستگذاری در علوم کاربردی مرتبط با سلامت از جمله مباحث مهم در جهت ارتقای کیفیت سلامت جامعه می باشد براین‌اساس می‌توان در 10 محور، مسایل حقوقی مرتبط با حوزه علوم کاربردی سلامت را نظارت و برنامه‌ریزی نمود که به شرح زیر مورد بررسی قرار می‌گیرد:}

^{1- حقوق فناوری­های نوین سلامت: این حوزه­ ضمن بررسی  ابعاد حقوقی فناوری‌های نوین در سلامت، به ارزیابی ریسک، ایمنی، نحوه بازرسی و نظارت، فراخوان یا جمع‌آوری محصول، برچسب­گذاری، اثرات سمیت و همچنین آزاد سازی میکروارگانیسم ­های تغییرشکل یافته، اصلاحات ژنتیکی در حوزه بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، مهندسی بافت و ... می­ پردازد.}

^{2- حقوق و سلامت دیجیتال: این حوزه­ به بررسی ابعاد حقوقی و اخلاقی کاربرد و پردازش اطلاعات در سیستم­های کامپیوتری و الکترونیک، مدیریت اطلاعات سلامت و پرونده‌های سلامت الکترونیک، بهبود حفاظت و دسترسی به داده‌های شخصی با رعایت محرمانگی همچنین کاهش خطا در جمع‌آوری اطلاعات، ایجاد بانک اطلاعاتی در علوم‌پزشکی می‌پردازد.}

^{3- حقوق و کاربرد هوش مصنوعی در سلامت: این حوزه به بررسی الزامات اخلاقی اعم از رابطه متخصصان با بیمار، دسترسی برابر و الزامات حقوقی به مسئولیت مشارکتی، رضایت آگاهانه، حریم خصوصی و محرمانگی و حق‌های مالکیت معنوی، عدالت و انصاف، برابری، شفافیت، عدم تبعیض و توجه به اعتماد عمومی و  همچنین به نظارت بر فعالیت هوش مصنوعی در تشخیص و ربات های حوزه سلامت تمرکز دارد. لازم به ذکر است این حوزه با مبحث سلامت دیجتال ارتباط موثر و نزدیکی دارد.}

 ^{4 - حقوق و پزشکی جنایی: این حوزه­ به مطالعه ابعاد حقوقی شایع در حضور بر صحنه جنایت و تشخیص علت مرگ، هویت متوفی، زمان مرگ، شدت و شکل جراحت‌ها یا صدمات جدی جسمی و روحی وارده به­عنوان مهمترین بخش‌های علوم جنایی و قضایی می­پردازد که در بسیاری از دعاوی کیفری مانند قتل، تجاوز جنسی، تجاوز به عنف و شناسایی مولکولی و زیستی متهم یا ترکیبات موجود در خون، با حضور تیم پزشکی جنایی، سم­شناسی جنایی، شیمی جنائی، روانپزشکی جنایی، پاتولوژی جنایی و... نقش خود را ایفا می نماید.}

^{5- حقوق کارآفرینی و گردشگری سلامت: این حوزه­ جهت بررسی مسائل حقوقی مرتبط با سفرهای بین­ المللی و گردشگری سلامت و مذهبی توجه نموده و به ضرورت و اجتناب­ ناپذیری دسترسی به اطلاعات و خدمات پزشکی در عصر دهکده جهانی به­ عنوان یک مسئله مهم برای نظام‌های مراقبت‌ سلامت ملی و رویکرد سلامت جهانی پرداخته و مباحث حقوقی کارآفرینی در حوزه سلامت را مورد توجه قرار می­ دهد و با ایجاد سازوکارهای سیاست‌گذاری و حقوقی مناسب، شرایط قابل اعتماد را برای پذیرش گردشگر سلامت فراهم می‌نماید.}

^{6- حقوق صنایع غذایی و کشاورزی: این حوزه­ به بررسی ابعاد حقوقی تضمین کیفیت محصولات غذایی و گیاهان دارویی به منظور کمک به نظام سلامت و تحقق عدالت در سلامت و تامین غذای سالم برای آحاد جامعه می‌پردازد. توجه به علوم کشاورزی، تغذیه، شیمی، فیزیک، فیزیولوژی، میکروبیولوژی و بیوشیمی در کلیه مراحل تولید محصولات غذایی و کشاورزی دارای اهمیت بالایی بوده و همچنین این حوزه با حقوق فناوری‌های نوین در نحوه استفاده، کنترل و آزادسازی گیاهان تراریخته و نظارت بر آن ها در تعامل می باشد.}

^{7- حقوق سلامت روان و علوم رفتاری: این حوزه­ به بررسی ابعاد حقوقی سلامت روان انسان در جهات روحی، روانی و اجتماعی، پرداخته و با هدف مدیریت روان، به بهبود رفتار و سلامت جسمی توجه نموده و راهکارهای تحقق سلامت در کلیه ابعاد انسانی را پوشش می‌دهد.}

^{8- حقوق مراقبت­ های بهداشتی و پیشگیری: این حوزه­ به بررسی ابعاد حقوقی در نظام مراقبت­ های بهداشتی و پیشگیری از بیماری ها، چالش ها و مشکلات مرتبط با آن در جامعه و ترک فعل­ های مرتبط با وظایف سیاستگذاران و مجریان نظام مراقبت بهداشتی می‌پردازد.}

^{9- حقوق مراقبت­های درمانی: این حوزه­ به مطالعه ابعاد حقوقی کاهش اثربخشی و کارایی روش های درمانی به منظور رفع موانع از طریق اجرای قوانین و مقررات با هدف تحقق حکمرانی خوب در نظام سلامت  می‌پردازد. ضرورت نظام ­مند شدن برنامه­ های سلامت خانواده و توجه به بیماری‌های مزمن و عفونی و همچنین رویکرد کل­نگری و استفاده از ظرفیت­ های طب نوین در کنار طب سنتی و تلفیقی در این بخش مورد بررسی قرار می گیرد.}

^{10- حقوق نظام دارویی و آرایشی: این حوزه­ جهت بررسی ابعاد حقوقی حق بر سلامت خصوصا در دسترسی به دارو به عنوان یکی از مهم‌ترین و بنیادی‌ترین حقوق هر انسان می‌باشد. مطالعه و پژوهش اثربخش در زمینه اجرای قوانین و مقررات نظام دارویی، می‌تواند نقش مهمی در بهبود سطح سلامت مردم ایفا نموده و به مسئولین برای برنامه‌ریزی به منظور حفاظت از سلامتی آحاد مردم جامعه در برابر آسیب ناشی ازکمبودهای دارویی کمک نماید.}