نویسنده
گروه تحقیقات بالینی، انستیتو پاستور ایران، تهران، ایران
چکیده
زمینه و هدف: یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث در حوزه اخلاق زیستی (بیواتیک) و حقوق سلامت، موضوع اهدا و پیوند عضو از متوفیان است که به‌ویژه از منظر حقوقی و اخلاقی، پیچیدگی‌های متعددی دارد. نحوه اخذ رضایت، حفظ کرامت جسد، و تضمین عدالت در توزیع اعضا از جمله موضوعات محوری این حوزه به‌شمار می‌روند. در سطح بین‌المللی، نظام‌های حقوقی مختلف، رویکردهای متنوعی را در خصوص مدل رضایت برای اهدا (مانند رضایت صریح، ضمنی یا پیش‌فرض) و سازوکارهای نظارتی اتخاذ کرده‌اند که بر کارآمدی و مقبولیت اجتماعی فرآیند اهدا تأثیر می‌گذارد.
روش تحقیق: این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسناد حقوقی، به بررسی مقایسه‌ای چارچوب‌های حقوقی و اخلاقی اهدای عضو از متوفیان در ایران و چند کشور منتخب پرداخته است.
یافته ها: از جمله سیاست‌ها و الگوهای مورد بررسی در این مقاله برای افزایش نرخ اهدای عضو از متوفیان، می‌توان به الزام انتخاب (Mandated Choice)، رضایت فرضی (Presumed Consent)، درخواست آگاهانه (Required Request)، ادامه حمایت تنفسی تا زمان برداشت عضو، امکان اهدا به شخص ثالث، و استفاده از اعضای بدن زندانیان اشاره کرد. این سیاست‌ها از منظر حقوقی و اخلاقی در نظام‌های حقوقی مختلف مورد تحلیل تطبیقی قرار گرفته‌اند تا زمینه‌ای برای ارزیابی ساختار قانونی ایران در این حوزه فراهم گردد..
نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که هر یک از الگوهای حقوقی و اخلاقی مرتبط با اهدای عضو از متوفیان، دارای مزایا و چالش‌هایی هستند و انتخاب یا طراحی یک مدل موفق، نیازمند توازن میان مبانی فلسفی و اخلاقی، کارآمدی نظام سلامت، و سازگاری با ارزش‌های فرهنگی و دینی جامعه است. در ایران، خلأهایی در سازوکار رضایت و توزیع عادلانه اعضا وجود دارد که با اصلاح قانون، ارتقاء نظارت و فرهنگ‌سازی مستمر، می‌توان به افزایش مشروعیت و اثربخشی این نظام کمک کرد.
کلیدواژه‌ها
- انتخاب اجباری
- رضایت فرضی
- درخواست مورد نیاز و تحقیق متداول
- تنفس مصنوعی اختیاری
- عدالت توزیعی
- دسترسی برابر
موضوعات
)